Alman uydusu Rosat’ın parçalarının bu hafta sonu Dünya’ya düşmesi bekleniyor.
2,4 ton ağırlığındaki uydunun, toplam 1,6 tonluk yaklaşık 30 parçasının nereye düşeceği ise bilinmiyor.
Alman Stern dergisinin haberine göre, bu parçalar 53. kuzey ve güney meridyenleri arasındaki herhangi bir noktaya düşebilir.
Uydu parçalarının tam olarak nereye düşeceği ise ancak düşmelerinden hemen önce belirlenebiliyor.
Uluslararası Uzay Hukuku
Çok küçük bir ihtimal de olsa uydu parçalarının bir evin, insanın veya nükleer santralin üzerine düşme riski de var.
Bu durumda da kimin sorumlu olacağı belli: Uluslararası Uzay Hukuku, zararın, uyduyu uzaya fırlatan ülke tarafından karşılanmasını öngörüyor.
Yürürlükteki Uzay Hukuku, eski Sovyetler Birliği’nin 1957’de ilk uydusu Sputnik’i uzaya göndermesinden sonra yazıldı.
Ancak uzmanlar, uzayda artan hareketlilik nedeniyle Sovyetler döneminden kalma bu kuralların güncellenmesi gerektiğini belirtiyor. Uzmanlar, uzayda trafik kuralları olmamasının büyük bir sorun oluşturduğunu ifade ediyor.
Yaklaşık 6700 ton uzay çöpü, farklı yüksekliklerde Dünya’nın etrafında dönüp duruyor. Bunların 29 bini, tehlikeli kabul edilen 10 santimetre uzunluğun üzerinde. Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) sık sık bu çöplerle çarpışmamak için manevra yapıyor, bunun için de motorlarını çalıştırması gerekiyor ki bu da ciddi bir maliyet getiriyor.
Uzmanlara göre, Uluslararası Uzay Hukukunun özellikle uzay çöpü alanında yenilenmeye ihtiyacı var.
Ancak dünyalılar için uzay hukukunun kuralları açık. Uzay çöpünden zarar gören kimse çöpün kime ait olduğunu ispatlamak zorunda değil. Yani düşen parçanın hangi ülkede, hangi firma tarafından üretildiğini bulup, ondan hesap sormak zorunda değil. Ödenecek tazminat için bir üst sınır da bulunmuyor.
İster teknik nedenlerden ötürü, ister hava koşulları yüzünden, ister insan hatası sonucu Dünya’ya geri dönmüş olsun… Zarar veren parçayı uzaya göndermiş olan ülke sorumlu.
Uzaya gönderilen her uydu ve obje, bir ülke tarafından Birleşmiş Milletlere kayıt ettiriliyor, zararı da bu ülke üstlenmek zorunda.
Ya başımıza düşerse…
Uzay çöpünün, uyduyu gönderen ülkede zarara neden olması durumda, o ülkenin hukuk kuralları geçerli. Örneğin Rosat’ın parçaları Almanya’ya düşerse devlet, arabaları veya tarlaları hasar görenleri tazmin edecek.
Ancak uydu parçaları başka bir ülkede zarara yol açarsa diplomatik yollardan belirlenecek tazminatı Almanya ödemek zorunda.
Ülkeler, Uluslararası Uzay Hukukuna uyuyor. Bu kurallar çerçevesindeki en büyük pazarlık ise Sovyet uydusu Kosmos 954’ün 1978’de düşmesinden sonra yaşandı. Nükleer enerji kullanan bu uydunun kısmen yoğun radyoaktif madde içeren parçaları Kanada’nın kuzeyinde 600 kilometre uzunluğundaki bir bölgeye düştü. Kanada ile Sovyetler Birliği arasında yürütülen görüşmelerin ardından uzlaşma sağlandı ve Sovyetler milyonlarca dolar tazminat ödedi.
Bugüne dek uzay çöpü insan hayatına mal olmadı, tek kurban Kübalı bir inek oldu. 1960’ta ABD’nin fırlattığı roketin bir parçası hayvanın telef olmasına yol açtı.
AA